Ustawą z dnia 4 listopada 2022 r. wprowadzono zmiany w ustawach: o prawach konsumenta, Kodeks cywilny oraz Prawo prywatne międzynarodowe. Implementując przepisy dyrektyw europejskich, wpłynęła ona na rozumienie pojęcia wady.
Istotę wady, w rozumieniu przepisów kodeksu cywilnego, stanowi okoliczność iż skutkuje ona powstaniem odpowiedzialności po stronie sprzedawcy.
Wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z umową. W obecnym stanie prawnym pojęcie niezgodności rzeczy sprzedanej z umową obejmuje zarówno wady fizyczne, jak i prawne rzeczy. Zmiany w przepisach art. 556-5563 k.c. usunęły – błędne – utożsamienia niezgodności z umową z wadą wyłącznie fizyczną i rozciągnęły pojęcie niezgodności z umową również na wady prawne. Niewątpliwie bowiem zgodność z umową powinna obejmować także wady prawne.
Celem wprowadzonych zmian była implementacja przepisów europejskich – dyrektyw w sprawie niektórych aspektów umów o dostarczanie treści cyfrowych i usług cyfrowych oraz w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, zmieniającej rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE oraz uchylającej dyrektywę 1999/44/WE. Obie dyrektywy nakierowane są przede wszystkim na przyczynianie się do właściwego funkcjonowania rynku wewnętrznego i zapewniania przy tym wysokiego poziomu ochrony konsumentów.
Znowelizowany art. 556[1] k.c., posługując się określeniem „w szczególności”, ustanawia katalog otwarty sytuacji, w których niezgodność z umową stanowi wadę fizyczną rzeczy. Występuje ona przede wszystkim, gdy:
- rzecz sprzedana nie ma właściwości, jakie powinna mieć ze względu na cel oznaczony w umowie albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia, przy czym okoliczności nie muszą wynikać tylko z treści umowy sprzedaży, ale mogą również towarzyszyć jej zawarciu (pkt 1);
- rzecz nie ma właściwości, o których sprzedawca zapewniał kupującego, jak wskazuje się w doktrynie takie zapewnienie może mieć miejsce tylko przy zawieraniu umowy (pkt 2);
- rzecz nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę – przy zawieraniu umowy – a ten nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego przeznaczenia (pkt 3);
- rzecz została wydana kupującemu w stanie niezupełnym, zgodnie z utrwaloną linią orzeczniczą tym rodzajem wady nie są braki ilościowe, ani zwłoka w wydaniu reszty świadczenia (pkt 4).
Ustawodawca wyraźnie odróżnia dwie możliwe sytuacje. Pierwsza, określona w punkcie 1, ma miejsce, gdy rzecz jest niezgodna z postanowieniem umowy wyznaczającym jej cel, a wada polega na niezgodności rzeczy sprzedanej z accidentalia negotii (klauzule) umowy sprzedaży. Druga zaś występuje, gdy umowa sprzedaży w ogóle nie zawiera postanowień informujących o jej celu albo gdy strony umowy nie czynią zastrzeżeń co do celu w ramach postanowień umownych. W tym przypadku niezgodność z postanowieniami, opisana w pkt 4, dotyczy niezgodności z essentialia negotii umowy sprzedaży, tj. z elementami istotnymi przedmiotowo – zobowiązanie się do przeniesienia własności i wydania rzeczy w zamian za zobowiązanie do zapłaty ceny.
Wadę prawną określono w art. 556[3] k.c., zgodnie z którym rzecz jest dotknięta taką wadą, jeżeli stanowi własność osoby trzeciej, jest obciążona prawem osoby trzeciej albo ograniczenie w korzystaniu lub rozporządzaniu rzeczą wynika z decyzji lub orzeczenia właściwego organu. Uregulowanie to jest szczególnie istotne, gdyż umowa sprzedaży dochodzi do skutku w chwili zaciągnięcia solo consensu zobowiązań przez jej strony. Tym samym, mogłoby zdarzyć się, że kupujący mimo zapłaty ceny sprzedaży nie stałby się właścicielem rzeczy sprzedanej. W takiej sytuacji konieczne jest ustalenie odpowiedzialności sprzedawcy, właśnie z tytułu rękojmi, mającej charakter absolutny. W obecnym stanie prawnym kodeks cywilny jednak nie posługuje się już tym pojęciem, które zastąpiono „niezgodnością rzeczy sprzedanej z umową”. W przypadku sprzedaży prawa ustawodawca poszerza katalog przesłanek wady prawnej, wskazując iż może polegać ona również na nieistnieniu sprzedanego prawa. Podkreślić należy, za wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 27 czerwca 2018 r. (V ACa 1274/17), że brak przymiotu właściciela po stronie sprzedawcy nie skutkuje nieważnością umowy sprzedaży, ale odpowiedzialnością sprzedawcy za wadę prawną.
Nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego towarzyszyły zmiany w ustawie o prawach konsumenta. Zasadnicze przepisy o rękojmi konsumenckiej przeniesione zostały właśnie do ustawy z dnia 30 maja 2014 r.