Dnia 1 czerwca 2017 r. weszła w życie nowelizacja kpa (uchwalona 7 kwietnia 2017 r.) wprowadzająca do kodeksu Dział IVa, kompleksowo regulujący kwestię administracyjnych kar pieniężnych:
- zakres stosowania przepisów,
- definicja legalna kary administracyjnej,
- dyrektywy nakładania kary,
- odstąpienie od wymierzenia kary,
- przedawnienie nakładania kary i jej egzekucji oraz
- ulgi w nakładaniu kary.
1. Zakres stosowania przepisów
Nowe przepisy należy stosować zarówno w odniesieniu do stanów fatycznych powstałych po wejściu w życie ustawy jak i tych sprzed wejścia w życie, chyba że stan prawny obowiązujący w czasie zdarzenia jest dla podmiotu względniejszy.
Jeżeli istnieją przepisy odrębne normujące kwestie określonych kar administracyjnych regulację działu IVa stosuje się jedynie subsydiarnie. Nie stosuje się jej w ogóle gdy organ orzeka na podstawie przepisów o:
- postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
- odpowiedzialności dyscyplinarnej,
- odpowiedzialności porządkowej,
- odpowiedzialności z tytułu naruszenia dyscypliny finansów publicznych.
2. Definicja legalna administracyjnej kary pieniężnej
Art. 189b wprowadza definicję legalną, zgodnie z którą administracyjną karą pieniężną jest sankcja o charakterze pieniężnym, nakładana w drodze decyzji przez organ administracji publicznej za naruszenie prawa przez osobę fizyczną, prawną lub ułomną osobę prawną (niedopełnienie obowiązków lub naruszenie zakazu). Dodatkowo, zgodnie z art. 189 e, strona nie ulega ukaraniu jeżeli do naruszenia doszło wskutek działania siły wyższej. Jeżeli strona zwleka z uiszczeniem należności do kwoty doliczane są odsetki za opóźnienie w wysokości właściwej dla zaległości podatkowych.
3. Dyrektywy nakładania kary
Nakładając karę organ bierze pod uwagę: walory osobiste sprawcy naruszenia (osoby fizycznej), stopień przyczynienia się do naruszenia, korzyść osiągniętą z naruszenia, działania podjęte przez stronę w celu zniwelowania lub usunięcia skutków naruszenia; wagę i okoliczności naruszenia (szczególnie zagrożenie życia i zdrowia) oraz podobne naruszenia, których strona dopuściła się w przeszłości (także skazania za przestępstwa i wykroczenia).
4. Odstąpienie od nałożenia kary
Dział IVa wprowadza zasadę oportunizmu przy nakładaniu kary administracyjnej. Przejawia się to w nakazie odstąpienia od nałożenia kary i poprzestaniu na pouczeniu gdy waga naruszenia prawa jest znikoma, a strona zaprzestała naruszania prawa lub gdy za to samo zachowanie strona została już ukarana (w postępowaniu administracyjnym, karnym czy wykroczeniowym) a nałożona kara spełnia już cele, które miałaby spełniać przedmiotowa kara administracyjna (konstrukcja bardzo przypomina umorzenie absorpcyjne).
Dodatkowo, jeżeli powyższe przesłanki nie zachodzą, ale „pozwoli to na spełnienie celów, dla których miałaby być nałożona administracyjna kara pieniężna” organ wydaje postanowienie nakazujące stronie przedstawienie dowodów na usunięcie naruszenia lub powiadomienie określonych podmiotów o naruszeniu prawa. Jeżeli strona takie dowody przedstawi organ wyda decyzje o odstąpieniu od wymierzenia kary.
5. Przedawnienie
a) Przedawnienie nałożenia kary
Karta nie może zostać nałożona po upływie 5 lat od dnia naruszenia prawa lub wystąpienia jego skutków. Termin ten zostaje przerwany w wypadku ogłoszenia upadłości a zawieszony w przypadku: wniesienia środka zaskarżenia, wniesienia żądania ustalenia istnienia stosunku (sąd powszechny), zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o egzekucji administracyjnej.
b) Przedawnienie egzekucji
Administracyjna kara pieniężna nie podlega egzekucji, jeżeli od dnia, w którym powinna być wykonana upłynęło 5 lat. Bieg terminu zostaje przerwany w przypadku: ogłoszenia upadłości, zastosowania środka egzekucyjnego, o którym zobowiązany został zawiadomiony lub zarządzenia zabezpieczenia w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.
6. Ulgi w wykonywaniu kary
Organ może udzielić ulgi w wykonaniu kary (a więc jest to decyzja fakultatywna, uznaniowa) o ile zostaną spełnione przesłanki: strona złożyła wniosek o udzielenie ulgi a udzielenie jej jest uzasadnione ważnym interesem publicznym lub prywatnym. Należy pamiętać, że w przypadku podmiotów prowadzących działalność gospodarczą ulga taka może zostać udzielona jedynie gdy nie stanowi ona pomocy publicznej lub stanowi pomoc publiczną de minimis lub pomoc publiczną zgodną z wymogami określonymi w art. 189k par. 3 pkt 3 (ulga ma na celu naprawienie szkód spowodowanych klęskami żywiołowymi (lub innymi zdarzeniami nadzwyczajnymi), zaradzenie poważnym zaburzeniom w gospodarce i jednocześnie jest to zgodne z zasadami rynku wewnętrznego UE).
Ustawa przewiduje zamknięty katalog form udzielania ulgi, tj.:
- odroczenie terminu wykonania administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty;
- odroczenie terminu wykonania zaległej administracyjnej kary pieniężnej lub rozłożenie jej na raty;
- umorzenie administracyjnej kary pieniężnej w całości lub części (umorzeniu ulegają także odsetki proporcjonalnie do umorzonej kwoty zobowiązania głównego)