Aktualne wiadomości

Jednym z nadzwyczajnych środków odwoławczych przewidzianych w postępowaniu cywilnym (w tym także w sprawach rodzinnych) jest uregulowana w art. 424^(1-12) Kodeksu postępowania cywilnego skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia sądowego. Zgodnie z art. 424(1) §§ 1-2 Kodeksu postępowania cywilnego, skarga taka przysługuje od prawomocnego wyroku sądu drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli przez jego wydanie stronie została wyrządzona szkoda, a zmiana lub uchylenie tego wyroku w drodze innych środków prawnych przysługujących stronie na podstawie kodeksu nie było i nie jest możliwe.

W wyjątkowych wypadkach, gdy niezgodność z prawem wynika z naruszenia podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela, można także żądać stwierdzenia niezgodności z prawem prawomocnego wyroku sądu pierwszej lub drugiej instancji kończącego postępowanie w sprawie, jeżeli strona nie skorzystała z przysługujących jej środków prawnych, chyba że jest możliwa zmiana lub uchylenie wyroku w drodze innych przysługujących stronie środków prawnych.

Kontakty rodzica z małoletnim dzieckiem mogą zostać ustalone co do zasady bądź poprzez wydanie wyroku Sądu (np. w sprawie o rozwód lub separację) lub na drodze postępowania nieprocesowego o kontakty. Czy po prawomocnym zakończeniu postępowania, w którym doszło do ustalenia kontaktów, rodzic, który uważa, że w prawomocnie zakończonej sprawie sądowej o kontakty została mu wyrządzona szkoda lub doszło do rażącego złamania prawa, może złożyć taką skargę nadzwyczajną i domagać się odszkodowania lub

Istotnym elementem charakteryzującym ten środek prawny jest wyrządzenie skarżącemu poprzez skarżone orzeczenie szkody lub naruszenie podstawowych zasad porządku prawnego lub konstytucyjnych wolności albo praw człowieka i obywatela. Szkodę należy uprawdopodobnić.

W sprawie dopuszczalności skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia regulującego kontakty Sąd Najwyższy w jednym z orzeczeń wypowiedział się o takiej możliwości jednoznacznie negatywnie, podtrzymując dotychczasową linię orzeczniczą. Wskazano w uzasadnieniu, że: „do elementów konstrukcyjnych skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia należą: (…)  wykazanie, że wzruszenie zaskarżonego orzeczenia w innym trybie nie było i nie jest możliwe. (…) W szczególności w postępowaniu nieprocesowym, w ramach którego toczyła się również niniejsza sprawa przewiduje się dodatkowe środki umożliwiające sądowi zmianę zapadłych postanowień. Do tej kategorii rozwiązań prawnych należy art. 577 k.p.c., zgodnie z którym sąd opiekuńczy może zmienić swe postanowienie, nawet prawomocne, jeżeli wymaga tego dobro osoby, której postępowanie dotyczy. Zaskarżone postanowienie nie jest zatem orzeczeniem, którego nie da się wzruszyć. Kwestia ta została już przesądzona w orzecznictwie Sądu Najwyższego, który wskazał, że możliwość zmiany lub uchylenia prawomocnego postanowienia o kontaktach z dzieckiem wyłącza dopuszczalność skargi o stwierdzenie jego niezgodności z prawem. (tak: pisemne uzasadnienie postanowienia SN z 17 października 2024 roku, sygn. akt I CZP 76/24 i orzeczenia SN tam przywołane).

W świetle powyższego utrwalonego w orzecznictwie Sądu Najwyższego, należy jednoznacznie wskazać, że rodzic niezadowolony z prawomocnego rozstrzygnięcia o kontaktach z małoletnim nie może korzystać ze skargi o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia i przysługujących w ramach tego środka instrumentów ochrony prawnej. Prawidłowym działaniem zmierzającym do zmiany lub uchylenia prawomocnego orzeczenia sądu ustalającego kontakty jest wniosek o zmianę prawomocnego orzeczenia sądu opiekuńczego, przewidziany w art. 577 Kodeksu postępowania cywilnego, przy czym w takim postępowaniu niezbędne jest wykazanie przez wnioskującego o zmianę, że pożądana zmiana jest uzasadniona dobrem osoby, której postępowanie dotyczy, co w doktrynie i literaturze interpretuje się, co do zasady, jako dobro małoletniego dziecka lub innej osoby podlegającej opiece.